Vừa qua, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) phối hợp cùng UBND Thành phố Hà Nội, dưới sự bảo trợ của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), chính thức khai mạc Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam – Châu Á 2025 (Vietnam – Asia Smart City Summit 2025). Tại hội nghị, ông Nguyễn Tuấn Anh – Giám đốc Tư vấn Chuyển đổi số và Phát triển bền vững FPT Digital, Tập đoàn FPT, đã chia sẻ tham luận chiến lược với chủ đề “Từ ESG đến Net Zero – Chiến lược và công cụ quản trị phát thải dành cho đô thị và doanh nghiệp”, nhấn mạnh vai trò của dữ liệu và công nghệ số trong quản trị phát thải và hiện thực hóa mục tiêu Net Zero cho đô thị và doanh nghiệp.
Net Zero và bài toán phát thải tại các đô thị trong bối cảnh chuyển đổi xanh toàn cầu
Trong bối cảnh thế giới đẩy mạnh chuyển đổi xanh và ưu tiên phát triển bền vững như một trụ cột chiến lược, mục tiêu Net Zero không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành yêu cầu rõ ràng đối với các quốc gia, đô thị và cộng đồng doanh nghiệp. Các chuẩn mực ESG, quy định khí hậu và điều kiện của thị trường quốc tế đang thúc ép tiến trình này diễn ra nhanh hơn, buộc các bên liên quan chuyển từ giai đoạn hoạch định sang triển khai thực tế, đặc biệt tại các đô thị lớn, nơi tập trung hoạt động kinh tế và lượng phát thải cao nhất.
Năm 2025 được nhiều chuyên gia đánh giá là thời điểm quan trọng, có ý nghĩa định hướng cho bước chuyển tiếp trong phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam. Sau gần một thập kỷ thực hiện Đề án 950 (2018–2025), dù đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận, quá trình triển khai cũng bộc lộ những thách thức như dữ liệu chưa liên thông, đầu tư chưa tập trung và hiệu quả đầu ra chưa tương xứng. Các đô thị Việt Nam đã đi qua giai đoạn khởi động mang tính phong trào và đang tiến vào giai đoạn yêu cầu tính thực chất cao hơn: công nghệ phải giải quyết các vấn đề đô thị một cách trực tiếp – từ ùn tắc giao thông, ngập úng, cải cách thủ tục hành chính đến tối ưu năng lượng. Trí tuệ nhân tạo cũng đang hiện diện ngày một sâu rộng trong đời sống, từ dịch vụ công đến bảo đảm trật tự xã hội.
Trong bối cảnh đó, Hội nghị Thành phố Thông minh Việt Nam – Châu Á 2025 (Vietnam – Asia Smart City Summit 2025), do VINASA phối hợp với UBND Thành phố Hà Nội tổ chức, trở thành một diễn đàn quan trọng quy tụ lãnh đạo Chính phủ, bộ ngành, địa phương cùng các chuyên gia và doanh nghiệp trong – ngoài nước. Sự kiện hướng đến thảo luận các mô hình, giải pháp phát triển đô thị thông minh gắn với mục tiêu Net Zero. FPT đồng hành với tư cách đơn vị tài trợ của hội nghị.
Hội nghị là nơi chia sẻ tầm nhìn, kinh nghiệm và mở rộng hợp tác trong xây dựng thành phố thông minh giữa các địa phương trong nước và quốc tế; thúc đẩy kết nối chuyển đổi số trong khu vực châu Á; giới thiệu các sản phẩm, giải pháp công nghệ phục vụ phát triển đô thị thông minh; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ số của Hà Nội và vùng Thủ đô phát triển mạnh mẽ hơn.
Bốn nhóm ưu tiên hành động cho lộ trình phát triển đô thị xanh hoá
Trao đổi tại hội nghị, ông Nguyễn Tuấn Anh – Giám đốc Tư vấn Chuyển đổi số và Phát triển bền vững FPT Digital – nhấn mạnh rằng các đô thị đang là tâm điểm của bài toán phát thải toàn cầu và giữ vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu Net Zero.
Ông cho biết Việt Nam, trong quá trình hội nhập sâu rộng với thế giới, đã bắt đầu triển khai những bước đi nền tảng đầu tiên nhằm theo kịp xu thế giảm phát thải toàn cầu. Đặc biệt, Chính phủ đã đưa ra cam kết mạnh mẽ về biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0.
Làm rõ những ưu tiên hành động giúp các đô thị đạt mức cắt giảm phát thải phù hợp với cam kết Net Zero, ông Nguyễn Tuấn Anh nêu bốn nhóm trọng tâm:
Thứ nhất, chuyển đổi hệ thống điện theo hướng giảm carbon, tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo với cả nguồn quy mô lớn (điện gió, điện mặt trời) và nguồn phân tán (điện mặt trời mái nhà, microgrid), đồng thời nâng cao năng lực vận hành linh hoạt của lưới điện đô thị.
Thứ hai, phát triển hệ thống giao thông thế hệ mới, phát thải thấp. Điều này bao gồm dịch chuyển nhu cầu đi lại sang các mô hình đô thị gắn với giao thông công cộng, mở rộng phương tiện vận tải khối lượng lớn, đi bộ, xe đạp, khuyến khích xe điện – xe tự hành – mô hình chia sẻ và tối ưu vận tải hàng hóa.
Thứ ba, cải thiện hiệu quả năng lượng trong các công trình xây dựng bằng cách áp dụng tiêu chuẩn mới, nâng cấp lớp vỏ công trình, tối ưu hệ thống HVAC và nước nóng, cải thiện chiếu sáng và ứng dụng tự động hóa để giảm tiêu thụ năng lượng.
Thứ tư, đổi mới hoạt động quản lý chất thải, giảm phát thải thông qua tăng cường phân loại, tái chế, xử lý, hạn chế chôn lấp và đẩy mạnh thu hồi năng lượng, kết hợp công nghệ để kiểm soát phát thải toàn vòng đời chất thải đô thị.
Từ những phân tích trên, ông đề xuất hai nhóm nhiệm vụ nhằm xây dựng nền tảng quản trị phát thải đô thị dựa trên dữ liệu và AI. Ông khẳng định: “Quản trị phát thải đô thị bằng dữ liệu và AI không chỉ là chìa khóa đạt Net Zero mà còn tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế bền vững, thậm chí ở mức hai chữ số.”
Tùy theo quy mô dân số, mức thu nhập và mật độ phát triển, mỗi nhóm đô thị sẽ đối mặt với những thách thức khác nhau và cần cách tiếp cận phù hợp. Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn, các đô thị có thể được phân thành nhiều nhóm với mục tiêu và ưu tiên hành động riêng biệt.
Với nhóm đô thị thu nhập cao, mật độ thấp như Helsinki hay Zurich, trọng tâm nằm ở đổi mới sáng tạo, thử nghiệm công nghệ mới như AI trong quản trị dữ liệu phát thải. Trong khi đó, tại các siêu đô thị thu nhập thấp như Dhaka, ưu tiên hàng đầu lại là truyền thông, nâng cao nhận thức người dân trước khi đầu tư hạ tầng mới. Còn đối với nhóm siêu đô thị thu nhập trung bình như Hà Nội hay TP.HCM, thách thức trở nên phức tạp hơn khi tốc độ gia tăng dân số nhanh, trong khi hạ tầng dữ liệu còn sơ khai.
Vì vậy, việc phân loại và nhóm hành động ưu tiên nêu trên cho thấy lộ trình Net Zero của đô thị không thể triển khai theo một khuôn mẫu chung. Mỗi địa phương cần xuất phát từ điều kiện phát triển thực tế để xác định đúng trọng tâm, thứ tự ưu tiên và cách thức triển khai phù hợp. Trong bối cảnh đó, bài toán đặt ra không chỉ là lựa chọn giải pháp, mà là làm thế nào để đo lường, theo dõi và điều chỉnh các nỗ lực xanh hóa một cách nhất quán và dài hạn. Đây cũng chính là nền tảng để chuyển đổi số đóng vai trò ngày càng quan trọng trong quản trị phát thải và phát triển đô thị bền vững.
Chuyển đổi số trong quản trị phát thải: Kết nối kinh nghiệm quốc tế với thực tiễn đô thị Việt Nam
Theo ông Nguyễn Tuấn Anh, hành trình hướng tới Net Zero của đô thị cần được xây dựng trên nền tảng học hỏi và vận dụng linh hoạt các mô hình đã chứng minh hiệu quả trên thế giới. Thực tế cho thấy, nhiều thành phố đã đạt được kết quả tích cực nhờ kết hợp giữa quy hoạch đô thị, chính sách và công nghệ số trong quản trị phát thải.
Một trong những mô hình tiêu biểu là đô thị 15 phút/20 phút, cho phép người dân tiếp cận các dịch vụ thiết yếu trong bán kính di chuyển ngắn, từ đó giảm nhu cầu sử dụng phương tiện cá nhân. Tại Barcelona (Tây Ban Nha), mô hình này đã góp phần giúp thành phố giảm khoảng 21–30% lượng khí thải. Bên cạnh đó, mô hình kinh tế tuần hoàn cũng được xem là hướng đi hiệu quả, với điển hình là Copenhagen, nơi thu hồi nhiệt dư từ các nhà máy nhiệt điện để sản xuất nước nóng phục vụ sinh hoạt và sản xuất, qua đó giúp giảm khoảng 20% lượng phát thải so với các khu công nghiệp truyền thống. Ở góc độ ứng dụng công nghệ, dự án AI Green Light của Google cho thấy tiềm năng của dữ liệu và AI trong điều hành đô thị, khi sử dụng dữ liệu GPS để điều chỉnh tín hiệu giao thông linh hoạt, giúp giảm khoảng 10% lượng CO₂ phát thải từ phương tiện.
Từ các kinh nghiệm quốc tế đó, ông Nguyễn Tuấn Anh cho rằng tăng trưởng bền vững chỉ có thể đạt được khi chuyển đổi xanh và chuyển đổi số được triển khai song hành. “Chuyển đổi xanh là “luật chơi mới” mà doanh nghiệp phải tuân thủ để ra biển lớn. FPT tự hào đạt chứng chỉ ESG cấp độ Platinum (thuộc top 1% doanh nghiệp thế giới), giúp tăng uy tín với đối tác quốc tế. Chuyển đổi số sẽ cung cấp dữ liệu đo lường thực tế để nhà quản lý đưa ra quyết định thay vì cảm tính.” ông nhận định.
Kết thúc phần chia sẻ, chuyên gia FPT Digital đưa ra hai khuyến nghị chính cho các đô thị và doanh nghiệp Việt Nam. Thứ nhất, Start Smart – khởi động thông minh bằng cách thử nghiệm các mô hình sandbox ở quy mô nhỏ, từ đó rút kinh nghiệm trước khi mở rộng. Thứ hai, từng bước kết nối và mở rộng các sáng kiến thành những nền tảng quản trị tiên tiến, tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế, bảo đảm tính bền vững trong dài hạn.
Những chia sẻ tại hội nghị cho thấy Net Zero không chỉ là mục tiêu môi trường, mà là bài toán quản trị gắn với năng lực cạnh tranh và tăng trưởng dài hạn của đô thị và doanh nghiệp trong kỷ nguyên chuyển đổi xanh.
