Xuyên suốt 67 năm qua, ngành y tế Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe người dân và phát triển đất nước. Tuy nhiên, “bệnh viện” vẫn chưa được coi là điểm chạm đầu tiên khi người bệnh vẫn gặp rất nhiều giới hạn và khó khăn khi có nhu cầu chăm sóc y tế. Nhận thức được vấn trạng này, ngành y tế Việt Nam đã tích cực nâng cao nhận thức và truyền tải thông điệp mạnh mẽ về “chuyển đối số y tế”.
Cụ thể, chuyển đổi số là chiến dịch dài hạn nhằm thay đổi toàn bộ hoạt động y tế trong chăm sóc sức khỏe, bằng cách ứng dụng công nghệ thông tin một cách tổng thể và toàn diện, trong đó đặc biệt chú trọng tới các công nghệ số hiện đại.
1. Vai trò của chuyển đổi số với ngành y tế
1.1. Mang lại lợi ích cho người dân
Sự đổi mới và tân tiến không chỉ đem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp và nhà cung cấp, mà quan trọng hơn chính là mang lại nhiều lợi ích xã hội. Nói một cách khác, chuyển đổi số đại diện cho thế hệ y tế đương đại, thúc đẩy những cơ hội bình đẳng trong việc giúp người dân tiếp cận những dịch vụ và kiến thức quan trọng.
Dịch vụ chăm sóc y tế được cải thiện và cá nhân hoá
Trong những năm gần đây, Bộ Y Tế đã tập trung đổi mới mạnh mẽ Y tế Cơ sở (YTCS) qua việc cung cấp các gói dịch vụ y tế cơ bản và cá nhân hóa để phục vụ, đáp ứng nhu cầu của từng bệnh nhân:
- Big Data: Để sắp xếp đủ nhân sự trong mỗi ca trực, bệnh viện cần sử dụng tới công nghệ Big Data để sắp xếp lực lượng, đảm bảo chất lượng dịch vụ khách hàng tốt mà không tốn thêm chi phí lao động không cần thiết. Bằng cách sử dụng dữ liệu từ nhiều nguồn thông tin khác nhau, người quản lý ca trực có thể sẽ đưa ra dự đoán về số lượng bệnh nhân hàng ngày, hàng giờ.
- AI – Trí tuệ nhân tạo (Artificial intelligence): Trên thực tế, cứ mỗi 3 năm, khối lượng tri thức y khoa khổng lồ của nhân loại lại tăng gấp đôi và được tổng hợp thông qua dữ liệu lớn. Nhờ sự phân tích dựa trên các thuật toán, công nghệ máy tính của AI, các dữ liệu tạo ra công cụ hỗ trợ giúp đỡ các y bác sĩ chăm sóc bệnh nhân nhanh chóng, hiệu quả và chính xác hơn. Hơn thế nữa, AI còn giúp thúc đẩy xây dựng trải nghiệm tại bệnh viện của mỗi bệnh nhân. Nổi bật nhất là sự “nhanh-gọn-hiệu quả” khi tìm kiếm các phòng khám và nhận kết quả.
Hỗ trợ việc giao tiếp với bác sĩ, được tư vấn và khám sức khỏe từ xa
Trước những vấn đề nổi trội của ngành chăm sóc sức khỏe Việt Nam, phần lớn bệnh nhân tại các tỉnh và nông thôn cho rằng “khoảng cách địa lý” là rào cản lớn nhất đối với họ. Trong đỉnh điểm COVID-19 (2021), nhà nước, các bộ, ban ngành liên quan và các công ty công nghệ đã lập tức khắc phục tình trạng trên nhờ nền tảng Telehealth & Homecare.
Chỉ trong 1 thời gian ngắn, 328 cơ sở y tế tuyến huyện tại 45 tỉnh thành đã thành công hỗ trợ tư vấn thăm khám và chữa bệnh cho các bệnh nhân từ xa. Từ đó, ngành y tế xóa bỏ nút thắt giao tiếp vật lý và khó khăn di chuyển.
Người bệnh dễ dàng truy cập hồ sơ, thông tin sức khỏe cá nhân
Đem lại những lợi ích thiết thực với cả bệnh nhân, các cơ sở y tế tận dụng công nghệ thông tin để lưu giữ những thông tin quan trọng một cách thông suốt và minh bạch. Quá trình chẩn đoán và phối hợp điều trị được nâng cao chất lượng.
Quan trọng hơn cả, người bệnh có thể dễ dàng quản lý và theo dõi thông tin y tế xuyên suốt của mình, từ đó chủ động chăm sóc sức khỏe và phòng chống bệnh:
- Hồ sơ bệnh án điện tử: Tất cả thông tin liên quan đến bệnh nhân, bao gồm thông tin cá nhân, số lần khám, kết quả xét nghiệm, kết quả chẩn đoán, đơn thuốc điện tử, v…v đều được số hóa, lưu trữ khoa học theo cấp độ mật và được quản lý theo mã số riêng.
- Cổng thông tin tiêm chủng: Cập nhật diễn biến quá trình triển khai tiêm chủng toàn quốc, đăng ký tiêm, tra cứu và phản ánh những thông tin liên quan.
Bảo hiểm y tế và thanh toán trực tuyến
Y tế là lĩnh vực có ảnh hưởng trực tiếp lên đời sống hàng ngày của người dân, đòi hỏi những những sáng kiến số khắc phục những khó khăn trong quá trình sử dụng dịch vụ y tế – hai trong số đó là:
- Bảo hiểm y tế điện tử: Từ ngày 1/6/2021, toàn dân Việt Nam khám chữa bệnh bằng BHYT sử dụng ứng dụng VssID thay cho xuất trình BHYT giấy thông thường. Quyết định này giúp người dân lưu trữ giấy tờ trong hồ sơ cá nhân, tăng tính bảo mật và an toàn, tạo nên sự thuận tiện cho trải nghiệm và quá trình tra cứu.
- Thanh toán không dùng tiền mặt: Bên cạnh những thành phố lớn, một số các tỉnh thành như Phú Thọ, Bắc Giang, Ninh Bình, Bình Phước bắt đầu triển khai phương pháp thanh toán trực tuyến. Có thể kể đến những hình thức điển hình bao gồm: Quẹt thẻ ngân hàng qua máy POS; chuyển khoản trực tiếp Mobibanking; chuyển khoản qua các ứng dụng thanh toán Zalopay, ViettelPay,..; chuyển khoản qua ví điện tử Momo, Moca, ShopeePay,..; quẹt QR code, v…v. Chỉ với sự thay đổi nhỏ, nhưng đã đóng góp rất lớn cho việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí quản lý và rút ngắn quy trình thanh toán đáng kể.
Dễ dàng lên lịch hẹn khám chữa bệnh
Hiện nay, các bệnh nhân thăm khám thường được yêu cầu đặt lịch trước thông qua website, hotline hoặc ứng dụng điện thoại thông minh (BookingCare, eDoctor, YouMed, v…v) và được lưu ý phải có mặt đúng giờ để nhận được trải nghiệm tốt nhất. Qua đó, các cán bộ nhân viên y tế và người bệnh đã được giảm bớt áp lực trước hình ảnh xếp hàng chờ khám dài hàng tiếng đồng hồ.
Tự theo dõi các chỉ số sức khỏe theo thời gian thực
Tiêu chuẩn tối ưu được quy đổi sang 5 chỉ số khoa học, đại diện cho tình trạng sức khỏe thực tế của cơ thể: nhịp tim, nhịp thở, độ bão hoà oxy trong máu, giấc ngủ, mức độ stress. Đây trở thành cơ hội cho các công ty công nghệ tích hợp các cảm biến IoT vào đa dạng các nền tảng, ví dụ như đồng hồ đeo tay, dây đeo cổ tay, giày, thắt lưng, điện thoại thông minh.
Qua đó, không chỉ người dùng có thể theo dõi các dữ liệu sức khỏe, mà còn hỗ trợ các bác sĩ nắm bắt rõ ràng tình hình sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt quản lý các bệnh không lây nhiễm như suy tim, tiểu đường và hen suyễn.
1.2. Hỗ trợ đội ngũ nhân viên y tế
Nhằm tối ưu hóa quy trình làm việc, chuyển đổi số được coi là trợ thủ đắc lực của đội ngũ nhân viên y tế. Điều này được thể hiện trong từng bước xây dựng và hình thành hệ thống chăm sóc sức khỏe, y tế dựa trên công nghệ.
Việc áp dụng khéo léo, hợp lý và hiệu quả những tính năng của các thiết bị, giải pháp công nghệ sẽ xây dựng những bệnh viện, phòng khám “thông minh” với nhiều tiện ích dồi dào. Từ đó, chuyển đổi số trở thành giải pháp tối ưu nhất để khắc phục những thử thách hiện tại và mở ra những cơ hội tiềm năng cho nền y học sau này.
Tăng độ chính xác trong chẩn đoán và điều trị
- Chẩn đoán hình ảnh (AI): Khám phá các cấu trúc, bộ phận của cơ thể bằng những hình ảnh theo quy ước (siêu âm, chụp X-quang), giúp cho chẩn đoán sớm và có tính chất xác định nhiều bệnh, từ đó đưa ra phương pháp chữa trị hay phương pháp phẫu thuật hiệu quả nhất.
- Thực tế ảo (VR): Các cơ quan nội tạng của bệnh nhân được mô phỏng thông qua các hình ảnh ảo, 3D với mục đích hỗ trợ đội ngũ y tế nghiên cứu và thực hành. Không dừng lại ở đó, công nghệ tiếp tục giả lập các ca phẫu thuật đặc biệt phức tạp (thường là tim và não), yêu cầu bác sĩ phải lên kế hoạch tỉ mỉ trước khi thực hiện.
Tăng tương tác với bệnh nhân: Hàng nghìn ca bệnh phải tiếp nhận mỗi ngày là nguyên nhân cấp thiết cho nhu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu bệnh nhân phù hợp
- Điện toán đám mây (cloud computing): Hoạt động như cổng kỹ thuật số 24/6 tăng cường tương tác giữa bệnh nhân và bác sĩ, cung cấp các dịch vụ như đặt lịch hẹn nhanh, truy cập trực tuyến hồ sơ y tế, gửi yêu cầu và cung cấp hỗ trợ theo thời gian thực
- Phát triển đa kênh (Omni-channel): Tại các thành phố lớn Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, một số bệnh viện đã kết hợp sử dụng mạng xã hội như Facebook và Zalo để dễ dàng truyền tải và cung cấp thông tin. Ví dụ như thông báo giá, giải đáp những thắc mắc của khách hàng, gửi kết quả xét nghiệm, hội chuẩn online, v…v
- Có cơ sở dữ liệu an toàn cho hồ sơ y tế điện tử: Việc lưu giữ hồ sơ sức khỏe điện tử rất quan trọng, bởi dựa vào những dữ liệu đó, các bác sĩ sẽ trực tiếp đưa ra phác đồ, phương hướng điều trị hiệu quả và nhanh chóng mà không cần thông qua bất kỳ bên trung gian nào. Do đó, lịch sử khám bệnh của bệnh nhân, bao gồm tiền sử bệnh lý, đơn thuốc, kết quả xét nghiệm, v…v, sẽ được ghi chép lại qua sổ cái kỹ thuật số Blockchain một cách chính xác và an toàn.
2. Thực tế về hoạt động chuyển đổi số y tế tại Việt Nam
Chuyển đổi số y tế đang phát triển như một xu hướng toàn cầu, và Việt Nam cũng không phải ngoại lệ. Trên thực tế, chính phủ Việt Nam, các cơ quan nhà nước, các ban lãnh đạo và các cơ sở y tế đều đang nỗ lực đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số trong quản lý và chuyên môn y khoa để đảm bảo sức khỏe của người dân được chăm sóc một cách tốt nhất.
Chuyển đổi số trở thành mệnh lệnh cho ngành y tế trong bối cảnh dịch bệnh trên toàn thế giới
Đại dịch COVID-19 đã tạo ra “bước nhảy” vượt trội cho chuyển đổi số lĩnh vực y tế. Trong đó nhờ khả năng ứng phó, chống chịu linh hoạt và vững vàng, hệ thống y tế Việt Nam đã tạo nên thành công khiến cả thế giới ngưỡng mộ.
Các ứng dụng công nghệ đã được triển khai nhanh chóng và phủ sóng rộng rãi tới người dân toàn quốc, ví dụ như khai báo y tế NCOVI, PC COVID; truy vết nguồn lây Bluezone, Khám chữa bệnh qua internet, v…v. Những nền tảng số này hỗ trợ đội ngũ y tế sàng lọc người bệnh và tư vấn khám chữa bệnh từ xa, bên cạnh đó nâng cao nhận thức của người dân đối với tình hình diễn biến của dịch bệnh.
Việt Nam có nhiều ưu thế để áp dụng các giải pháp y tế kỹ thuật số
- Dân số trẻ: người trong độ tuổi thanh niên chiếm khoảng 22,5% và người dưới 54 tuổi chiếm hơn 60% nên nhanh chóng tiếp nhận các công nghệ hiện đại
- Số lượng người người sử dụng internet lớn: 72 triệu người vào năm 2022, chiếm 73.2% tổng dân số, tăng 4.9% so với năm 2021. Hơn nữa, thời gian sử dụng internet 1 ngày trung bình chiếm 6 tiếng 38 phút nên dễ dàng tiếp nhận những thông tin và xu hướng mới
- Ngành y tế/ chăm sóc sức khỏe là ngành được ưu tiên chuyển đổi số hàng đầu trong “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”: Tổ chức chính phủ đã dành nhiều tâm huyết và đầu tư cho việc xây dựng và phát triển các dịch vụ công nghệ thông tin và truyền thông, cũng như các cơ sở hạ tầng. Vào năm 2022, 23 tỷ USD được dự đoán là khoản chi phí y tế cần thiết để đạt được mức tăng trưởng kép (CARG) hàng năm (10,7%)
- Dịch vụ chăm sóc sức khỏe dựa trên điện toán đám mây trở thành hiện tượng bùng nổ giữa những cơ sở hạ tầng công nghệ Việt Nam: tạo nên các cơ hội phát triển và khai thác những giải pháp sáng tạo và hiệu quả.
Thực trạng chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế
Bốn lĩnh vực chính – Chuyển đổi số trong phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe, Chuyển đổi số y tế trong khám chữa bệnh, Chuyển đổi số trong quản trị y tế và Hội thảo chuyên đề quốc tế trực tuyến – trở thành 4 trụ cột phát triển trong chương trình Chuyển đổi số y tế quốc gia của Việt Nam.
Sau “chất xúc tác” đại dịch COVID-19, ngành y tế đã chứng kiến những kết quả khích lệ, là hy vọng cho giai đoạn chuyển đổi số tiếp theo:
- 100% bệnh viện triển khai tin học hóa, số hóa dịch vụ khám chữa bệnh và quản lý bệnh viện hết năm 2019
- 99,5% cơ sở y tế trên toàn quốc đã kết nối liên thông với hệ thống giám định của bảo hiểm xã hội trong 2 năm
- 1500 cơ sở y tế sử dụng nền tảng khám chữa bệnh kết nối từ xa.
3. Khó khăn của chuyển đổi số trong ngành y tế
Bên cạnh những ưu thế, ngành y tế nước nhà vẫn phải đối mặt với những rào cản và vướng mắc khi mới chỉ ở giai đoạn đầu tiên của chương trình chuyển đổi số. Do đó, nỗ lực lâu dài cũng như sự phối hợp đồng lòng của toàn dân là cần thiết để ngày một hoàn thiện hành lang pháp lý. Ngoài ra, những tiêu chuẩn kỹ thuật, chương trình đào tạo phổ biến trên khắp miền đất nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình chuyển đổi số y tế.
- Các phòng khám, bệnh viện nổi tiếng tại các thành phố lớn luôn ở trong trạng tắc nghẽn và quá tải do số lượng lớn các bệnh nhân từ tỉnh đổ về, trong khi ấy, các cơ sở y tế lại không nhận được sự tin cậy từ người dân địa phương
- Chiến dịch chuyển đổi số rời rạc và nhỏ lẻ. Chỉ 7% tổ chức y tế đã thực hiện quy trình chuyển đổi số toàn diện, chủ yếu là bệnh viện tư nhân lớn ở khu đô thị loại I và các bệnh viện công tuyến trung ương.
- Dữ liệu, thông tin sức khỏe nằm rải rác ở các vùng miền, không tạo được sự nhất quán và thiếu liên kết. Vậy nên, xây dựng cơ sở y tế dữ liệu tập trung sẽ trở thành khung thành chắc chắn và cố định nhằm đảm bảo thành công chuyển đổi số y tế
- Hạn chế về mặt tài chính, khả năng kỹ thuật và sử dụng công cụ số của người dân và đội ngũ y tế
- Người bệnh thiếu niềm tin vào nền y tế số, lo ngại về bảo mật và quyền sở hữu thông tin y tế, cũng như mức độ tin cậy của các thông tin được cung cấp trên các nền tảng y tế.
4. Giải pháp hỗ trợ chuyển đổi số y tế thành công
Chuyển đổi số y tế là hành trình đầy thử thách, cần có sự đầu tư lớn về cả vật chất lẫn tinh thần. Để thành công chinh phục được hành trình này, các tổ chức y tế đòi hỏi phải tìm hiểu kỹ lưỡng để đưa ra sự đánh giá tổng quan chính xác và đưa ra các quyết định, hành động hợp lý, tương ứng với ngân sách và nguồn nhân lực của từng tổ chức:
- Đồng nhất hóa hệ thống thông tin và số hóa dữ liệu y tế
- Nghiên cứu và phát triển các ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ công cuộc khám-chữa bệnh
- Tạo điều kiện tiếp cận thuận lợi và dễ dàng cho người dùng
- Cải thiện mức độ bảo mật thông tin y tế cá nhân
- Xây dựng và đảm bảo tính vững vàng và chặt chẽ của hành lang pháp lý trong quá trình thực hiện.
Mang theo mình sứ mệnh khai thác những sáng kiến số, khám phá những giá trị mới và định hình tương lai, FPT Digital đề cao những chuyển mình, đột phá mạnh mẽ. Hoạt động chuyển đổi số y tế nhằm không chỉ nâng cao chất lượng đời sống của người dân Việt Nam, mà còn nâng tầm vị thế của đất nước trong bối cảnh phát triển công nghệ hóa toàn cầu.
Nguồn tham khảo
(1) Cổng thông tin điện tử Bộ Y Tế. 2020. Y tế Việt Nam – xây dựng nền tảng vững chắc từ cơ sở
(2) Weone. 2022. Khó khăn và giải pháp chuyển đổi số trong ngành y tế
(3) Bộ TTTT. 2022. Chuyển đổi số ngành y tế: Xu hướng công nghệ
(4) Kinh tế đô thị. 2021. Chuyển đổi số trong phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe
(5) Thông tin và Truyền thông. 2021. Chuyển đổi số y tế để không lãng phí ngân sách, nhân lực?
(6) UEH University. 2022. Chuyển Đổi Số Trong Lĩnh Vực Y Tế Ở Việt Nam
