Việc phi tập trung hóa cơ sở dữ liệu và các quy trình có nhiều bên liên quan hứa hẹn sẽ giảm giảm thiểu rủi ro về sự thiếu minh bạch khi chuyển giao thông tin giữa các bên cũng như trong quy trình xử lý các thủ tục giấy tờ trong các hoạt động logistics.
Thực trạng ngành Logistics
Ngành Logistics đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế
Từ nhiều năm nay, đặc biệt là khi nền kinh tế mở cửa, logistics đã trở thành xương sống của các hoạt động giao thương giữa các bên trong chuỗi cung ứng hay xa hơn là giữa các quốc gia. Với những quốc gia đang phát triển như Việt Nam, hoạt động logistics là nền tảng của kinh tế khi tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2019 đạt 264,19 tỷ USD, chiếm 40,8% tổng sản phẩm nội địa tính theo sức mua tương đương, tăng 8,4% so với năm 2018. Cùng với đó, giá trị nhập khẩu hàng hóa của cả nước đạt 253,07 tỷ USD, tăng 6,8%. (1)
Hạn chế còn tồn tại
Dù đóng vai trò quan trọng, ngành logistic được đánh giá là vẫn còn nhiều hạn chế, từ thủ tục giấy tờ phức tạp cho đến sự thiếu minh bạch trong chuỗi cung ứng.
Một quy trình hoạt động trong logistics cần thực hiện qua nhiều bên đầu mối với nhiều tài liệu, thông tin chia sẻ giữa các bên. Một quy trình xuất/nhập khẩu thông thường sẽ liên quan đến từ 10 bên trở lên, rất nặng nề về giấy tờ. Một bộ hồ sơ về hàng hóa, vận chuyển và thông quan thường phải được in ra thành nhiều bản để giao cho các bên liên quan. Kể cả với trường hợp giả định là hàng hóa không gặp khó khăn, bất lợi trong việc xuất nhập khẩu, bất cứ sai sót nào trong quy trình cũng có thể khiến việc thông quan kéo dài thêm nhiều ngày, tuần và thậm chí tháng. Việc kéo dài này gây tổn thất nặng nề về kinh tế cho cả bên xuất khẩu lẫn nhập khẩu khi phải chịu thêm các chi phí như lưu kho hay tệ hơn là thiệt hại về hàng hóa do các yếu tố môi trường. Để giảm thiểu và loại bỏ những hạn chế này, đạt được sự xuất sắc trong lĩnh vực logistics, các bên liên quan trong chuỗi giao dịch cần tìm cách tối ưu hóa sự dịch chuyển của luồng hàng hóa cũng như luồng thông tin và giao dịch tài chính, hiện còn phức tạp.
Hiện tại, chỉ tính riêng ở Việt Nam đã có hơn 4,000 công ty vận tải và Logistics (3) xoay quanh các chuỗi cung ứng phục vụ cho cả doanh nghiệp và người dùng cuối. Dù mang lại nhiều sự lựa chọn cho khách hàng, việc có quá nhiều doanh nghiệp vận tải cũng gây ra sự đứt gãy về luồng thông tin, ảnh hưởng đến tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và tiềm ẩn nguy cơ gây ra mâu thuẫn. Đơn cử, một kiện hàng đông lạnh cơ bản từ Đông Phi sang Châu Âu trung bình phải đi qua 30 người và tổ chức với hơn 200 tương tác và liên lạc khác nhau giữa các bên liên quan (4). Chính vì vậy, để đạt được sự xuất sắc trong lĩnh vực logistics cần tối ưu hóa luồng hàng hóa cũng như luồng thông tin và giao dịch tài chính phức tạp giữa các bên liên quan trong chuỗi giao dịch.
Ứng dụng công nghệ Blockchain trong ngành Logistics
Công nghệ Blockchain
Blockchain hay còn gọi là công nghệ chuỗi khối được sinh ra với sứ mệnh mang lại tính minh bạch bằng cách gửi thông tin giao dịch đến nhiều máy node tham gia mạng lưới này để xử lý và lưu trữ thay vì gửi về một hệ thống máy chủ tập trung. Tất cả các giao dịch đều được ghi lại và xác nhận chéo trong một hệ thống sổ cái minh bạch và an toàn. Mỗi khi có một thay đổi về thông tin, “giao dịch” này sẽ được tạo thành một khối mới, được xác nhận bởi trên 50% node (điểm, nút) máy tính, thiết bị và gắn vào chuỗi. Chuỗi này đóng vai trò như một ledger – sổ cái online mà mỗi node tham gia vào đều có một bản copy công khai được cập nhật theo thời gian thực.Bởi vậy, bất cứ node nào muốn thay đổi thông tin trên sổ cái nêu trên đều cần có sự đồng thuận của đa số và đều có ghi lại dấu vết kiểm toán. Việc đơn phương thay đổi các thông tin có sẵn là việc gần như không thể.
Tính ứng dụng của Blockchain trong logistics
Để bắt tay vào việc ứng dụng và triển khai blockchain, các yếu tố đánh giá tính khả thi và nhu cầu thực tế về công nghệ này bao gồm: nhu cầu về cơ sở dữ liệu chung, có nhiều bên liên quan, các bên liên quan này có tiềm ẩn xung đột lợi ích hoặc không tin tưởng các bên còn lại, nhu cầu về dữ liệu không thể chỉnh sửa và các quy định ít khi thay đổi. Ngành logistics là một trong những ngành hiếm hoi trên thị trường đạt đủ 6 yếu tố đã nêu để được đánh giá là phù hợp ứng dụng blockchain.
Yếu tố mấu chốt của blockchain là tính phân tán, phi tập trung của quyền quyết định/phủ quyết. Nhờ đó, các dữ liệu về giao dịch không thể bị thay đổi hoặc làm giả mạo, giúp tăng độ tin cậy của thông tin. Trong ngành logistic, việc thông tin được xác nhận một cách xuyên suốt có thể giảm một phần lớn chi phí về kiểm đếm trong quá trình vận chuyển hàng hóa. Không những thế, với blockchain, các thông tin về nguồn gốc xuất xứ, chất lượng và giá trị hàng hóa có thể dễ dàng được truy xuất nhưng không thể bị thay đổi sẽ giúp các bên liên quan trong chu trình xuất nhập khẩu giảm được lãng phí trong in ấn cũng như tăng tốc độ xử lý thông quan nhờ tinh gọn quy trình.
Ngoài ra, một cách ứng dụng blockchain với tính thực tiễn cao có thể kể đến hợp đồng thông minh – smart contract. Đây là những bản hợp đồng số trên nền tảng blockchain giúp các bên có thể thực hiện giao dịch một cách tự động và minh bạch, không cần trung gian để làm chứng. Các hợp đồng này sẽ tự động được thực thi gần như ngay lập tức sau khi các điều kiện đã đạt đủ. Ví dụ, đơn hàng xuất khẩu của công ty A có thể được tự động gửi tới đơn vị vận tải, freight forwarder, đại lý hải quan, hải quan… sau khi đã điền và nộp đầy đủ các giấy tờ như B/L, CO, CQ, PL, PI, tờ khai hải quan… người nhận consignee cũng sẽ tự động được nhận các thông tin liên quan để tiện theo dõi hành trình của đơn hàng.
Ví dụ thực tế ứng dụng Blockchain vào các hoạt động Logistics của doanh nghiệp
Trên thế giới hiện nay đã có rất nhiều doanh nghiệp đưa blockchain vào áp dung và cho thấy kết quả khả quan. Một trong số đó có thể kể đến chuỗi siêu thị Walmart tại Mỹ đã ứng dụng blockchain vào việc nâng cao tính minh bạch thông qua giải pháp truy xuất nguồn gốc của thực phẩm(5). Các sản phẩm như thịt lợn từ Trung Quốc hay xoài từ Mexico sẽ được ghi nhận thông tin quá trình vận chuyển từ nông trại đến cửa hàng, thậm chí cả các thông số như nhiệt độ của container lạnh dùng để vận chuyển thịt được gửi về thông qua các cảm biến IoT. Khi có bất cứ một vấn đề về chất lượng sản phẩm, Walmart có thể dễ dàng truy ngược lại các đầu mối trong chuỗi cung ứng để tìm ra nguyên nhân.
Maersk, tập đoàn vận tải đa quốc gia hàng đầu thế giới, đã và đang áp dụng blockchain để số hóa hoạt động giao thương cũng như mang lại khả năng tracking end-to-end. Việc số hóa này giúp giảm thiểu rủi ro và thiệt hại gây ra do việc chậm trễ và lừa đảo. Maersk ước tính có thể tiết kiệm được hàng tỷ USD nhờ theo dõi và minh bạch hóa thông tin của hàng chục triệu containers được tập đoàn này vận chuyển mỗi năm (4).
Tựu chung lại, blockchain đã nổi lên như một giải pháp phù hợp, toàn diện để giải quyết các vấn đề nổi cộm nhất cho một ngành có đặc thù phức tạp như logistic. Các ứng dụng ở thời điểm hiện tại của blockchain đã và đang mang lại những kết quả đầy triển vọng, tạo tiền đề vững chắc để các doanh nghiệp logistics đạt mục tiêu về vận hành xuất sắc đồng thời cải thiện trải nghiệm khách hàng. Ngoài blockchain, các công nghệ khác như IoT, AI, Machine Learning cũng hứa hẹn mang lại bước chuyển mình mạnh mẽ cho ngành logistic, xứng tầm với kì vọng và tiềm năng phát triển. Bên cạnh blockchian, doanh nghiệp có thể cân nhắc và kết hợp ứng dụng các công nghệ khác như IoT, AI, Machine Learning – những công nghệ hứa hẹn mang lại bước chuyển mình mạnh mẽ cho ngành logistic, xứng tầm với kì vọng và tiềm năng phát triển ngành.
Nguồn tham khảo:
(1) Công thương. 2020. Báo cáo xuất nhập khẩu việt nam 2019
(2). Accenture. 2018. The information flow in international trade is complex, involves many parties, and is documentation heavy
(3) SaiGon Newport Corporation. 2019. CÔNG BỐ TOP 10 CÔNG TY VẬN TẢI VÀ LOGISTICS UY TÍN NĂM 2019
(4) IBM. 2017. Maersk and IBM Unveil First Industry-Wide Cross-Border Supply Chain Solution on Blockchain
(5) IBM. 2017. Walmart, JD.com, IBM and Tsinghua University Launch a Blockchain Food Safety Alliance in China
