Kiểm kê Khí nhà kính trong Chăn nuôi: Từ tuân thủ Quy định tới Giải pháp Phát triển bền vững

1. Khái quát về Kiểm kê Khí nhà kính trong Chăn nuôi

Khí nhà kính đã và đang gây ra tình trạng nóng lên toàn cầu, dẫn đến mất cân bằng sinh thái, thiếu hút tài nguyên và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. Trong ngành chăn nuôi, những nguyên nhân chính gây ra phát thải khí nhà kính bao gồm:

Khí nhà kính gồm các loại khí như CO2, CH4, và N2O, nhắc lại những yếu tố quan trọng trong quá trình biến đổi khí hậu:

• Carbon dioxide (CO2): Sinh ra từ nhiên liệu hóa thạch khi sản xuất thức ăn và vận chuyển.
• Methane (CH4): Sinh ra từ quá trình lên men kỵ khí trong dạ dày gia súc nhai lại.
• Nitrous oxide (N2O): Sinh ra do phân huỷ chất thải và phân bón nông nghiệp.

Nguồn phát thải khí nhà kính trong chăn nuôi

• Tiêu hóa kỵ khí: Gia súc nhai lại như bò, dê sản sinh ra lượng khí methane khổng lồ qua quá trình lên men trong dạ dày.
• Quản lý phân chuồng: Chất thải gia súc dùng không hợp lý là nguồn gốc gây ra khí CH4 và N2O.
• Sản xuất thức ăn: Các quá trình sản xuất và vận chuyển thức ăn gây phát thải CO2 đáng kể.

Ngành chăn nuôi tại Việt Nam hàng năm phát thải khoảng từ 15 đến 18,5 triệu tấn CO₂ tương đương (CO₂e), chiếm khoảng 19% tổng lượng phát thải khí nhà kính trong nông nghiệp. Lượng phát thải này chủ yếu đến từ khí mê-tan (CH₄) sinh ra trong quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại và từ việc phân hủy phân động vật.⁽²⁾

2. Kiểm kê Khí nhà kính trong Chăn nuôi là gì?

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu ngày càng nghiêm trọng, ngành chăn nuôi đóng vai trò quan trọng nhưng cũng là nguồn phát thải khí nhà kính đáng kể. Việc kiểm kê khí nhà kính trong chăn nuôi giúp các doanh nghiệp và nông hộ xác định rõ lượng phát thải, từ đó triển khai các giải pháp giảm thiểu hiệu quả. Đây không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là cơ hội để phát triển bền vững và tối ưu hóa chi phí sản xuất.

Kiểm kê khí nhà kính trong chăn nuôi là quá trình đo lường, đánh giá và tính toán lượng khí nhà kính phát thải từ các hoạt động chăn nuôi. Quy trình này giúp doanh nghiệp chăn nuôi đánh giá tình hình phát thải và xây dựng chiến lược giảm thiểu tác động lên môi trường.

Hiện chưa có quy định về việc bắt buộc phải kiểm kê Khí nhà kính trong chăn nuôi, tuy nhiên với cam kết giảm phát thải từ chính phủ Việt Nam và mục tiêu Net-zero quốc gia tới 2050, việc kiểm kê KNK bắt buộc với các trang trại chăn nuôi là điều sớm muộn sẽ xảy ra.

Quy trình kiểm kê bao gồm:

• Xác định nguồn phát thải: Các nguồn phát thải chính như quá trình tiêu hóa kỵ khí (CH4), quá trình phân hủy chất thải (CH4 và N2O), và phát thải CO2 từ quá trình sản xuất thức ăn và vận chuyển.
• Thu thập dữ liệu: Điều tra các thông tin như số lượng gia súc, loại thức ăn, hệ thống xử lý phân chuồng và lượng năng lượng tiêu thụ.
• Tính toán lượng phát thải: Sử dụng các công cụ như GLEAM (Global Livestock Environmental Assessment Model) của FAO hoặc IPCC Guidelines để tính toán tổng lượng phát thải.
• Báo cáo kết quả: Tổng hợp và phân tích kết quả kiểm kê, xác định khu vực có rủi ro cao nhất và đề xuất các biện pháp giảm thiểu.

Theo báo cáo từ OECD, nhờ kiểm kê khí nhà kính dẫn tới việc tối ưu hóa quy trình sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo có thể giúp doanh nghiệp giảm từ 10-20% lượng phát thải và tiết kiệm đến 5-10% chi phí vận hành⁽³⁾

3. Quy trình Kiểm kê Khí nhà kính trong Chăn nuôi

Để kiểm kê khí nhà kính trong chăn nuôi một cách khoa học và hiệu quả, cần thực hiện theo quy trình cụ thể, bao gồm các bước từ xác định nguồn phát thải đến báo cáo và đề xuất giải pháp. Việc thực hiện quy trình này giúp doanh nghiệp không chỉ đo lường chính xác lượng khí nhà kính mà còn tìm ra những điểm yếu cần cải thiện.

Bước 1: Xác định nguồn phát thải

• Quá trình tiêu hóa kỵ khí: Gia súc nhai lại như bò, dê phát thải methane (CH4) qua quá trình lên men kỵ khí trong dạ dày.
• Quản lý phân chuồng: Các hệ thông xử lý chưa hợp lý sẽ phát sinh N2O và CH4 từ chất thải gia súc.
• Sản xuất thức ăn và vận chuyển: Quá trình này tiêu thụ nhiều năng lượng hóa thạch, phát sinh lượng khí CO2 lớn.

Bước 2: Thu thập dữ liệu

Ghi nhận các thông tin chính:

• Số lượng gia súc, loại giống nuôi.
• Loại và khối lượng thức ăn tiêu thụ.
• Phương pháp xử lý chất thải.
• Năng lượng sử dụng trong quá trình vận chuyển, sản xuất.

Bước 3: Tính toán khí nhà kính

• Sử dụng mô hình như GLEAM, IPCC Guidelines để phân tích dữ liệu.
• Phân loại khí nhà kính theo ngành nghề: CO2, CH4, N2O.
• Xác định lượng phát thải từ mỗi hoạt động.

Bước 4: Báo cáo và đề xuất giải pháp

Tổng hợp kết quả để xác định khu vực phát thải cao nhất.

Đề xuất giải pháp:

• Các biện pháp cải thiện chất lượng thức ăn.
• Nâng cấp hệ thống xử lý chất thải.
• Sử dụng năng lượng tái tạo như biogas.

Quy trình kiểm kê khí nhà kính mang lại tính minh bạch cho doanh nghiệp, đồng thời là nền tảng để xây dựng chiến lược giảm thiểu đồng bộ.

4. Các Giải pháp giảm thiểu Khí nhà kính trong Chăn nuôi

Sau khi thực hiện kiểm kê khí nhà kính trong chăn nuôi, doanh nghiệp/hộ chăn nuôi cần triển khai các giải pháp giảm thiểu phù hợp nhằm giảm phát thải và tăng hiệu quả sản xuất. Dưới đây là những giải pháp chính:

4.1. Cải tiến phương thức chăn nuôi

• Áp dụng các kỹ thuật chăn nuôi tiên tiến như chăn nuôi khép kín, sàn chuồng tự động.
• Chú trọng nuôi giống gia súc có hiệu suất cao, giảm khối lượng khí CH4 phát sinh.
• Sử dụng các thiết bị giám sát khí thải để theo dõi và điều chỉnh hiệu quả.

4.2. Quản lý chất thải chăn nuôi

• Sử dụng hệ thống biogas: Xử lý phân chuồng để tạo khí sinh học thay thế năng lượng truyền thống.
• Ủ phân hữu cơ: Chuyển chất thải thành phân hữu cơ phục vụ nông nghiệp.
• Xử lý nước thải: Áp dụng công nghệ lọc sinh học và tái sử dụng nước thải.

4.3. Cải thiện dinh dưỡng và khẩu phần ăn

• Tối ưu khẩu phần thức ăn giàu dinh dưỡng, giàu probiotic để giảm quá trình lên men trong dạ dày.
• Giảm sử dụng thức ăn có hàm lượng xơ cao như rơm, cây khô.
• Sử dụng các chất phụ gia giúp giảm phát sinh methane như dầu cọ hoặc chất ức chế vi sinh.

4.4. Sử dụng năng lượng tái tạo

• Triển khai hệ thống điện mặt trời tại các trang trại.
• Tái sử dụng biogas cho hệ thống chiếu sáng và gia nhiệt chuồng nuôi.
• Kết hợp với hệ thống pin lưu trữ năng lượng để tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng sạch.

5. Lợi ích của việc Kiểm kê và giảm thiểu Khí nhà kính trong Chăn nuôi

Việc kiểm kê và giảm thiểu khí nhà kính không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp và xã hội. Dưới đây là các lợi ích cụ thể:

5.1. Đối với môi trường

• Giảm lượng khí nhà kính phát thải, góp phần hạn chế biến đổi khí hậu.
• Bảo vệ hệ sinh thái, giảm ô nhiễm nguồn nước và đất do chất thải chăn nuôi.
• Tăng cường khả năng thích ứng với các hiện tượng thời tiết cực đoan.

5.2. Đối với doanh nghiệp/hộ chăn nuôi

• Tối ưu chi phí sản xuất: Việc sử dụng biogas và năng lượng tái tạo giúp giảm chi phí năng lượng.
• Nâng cao hiệu quả sản xuất: Cải thiện chất lượng đàn gia súc và tăng hiệu suất chăn nuôi.
• Tăng khả năng cạnh tranh: Doanh nghiệp có thể đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về môi trường và tiếp cận thị trường xuất khẩu.

5.3. Về mặt xã hội

• Thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn bền vững.
• Tạo thêm việc làm thông qua triển khai các hệ thống năng lượng sạch và quản lý chất thải.
• Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho cộng đồng địa phương.

Kiểm kê khí nhà kính trong chăn nuôi là một bước đi quan trọng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và hướng tới phát triển bền vững. Thông qua việc xác định nguồn phát thải, áp dụng các giải pháp công nghệ cao và năng lượng tái tạo, doanh nghiệp/hộ chăn nuôi không chỉ giảm được chi phí mà còn nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Đầu tư vào kiểm kê và giảm thiểu khí nhà kính không chỉ mang lại lợi ích cho môi trường mà còn tạo đà phát triển bền vững cho ngành chăn nuôi trong tương lai.

Nguồn:

1. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc. (n.d.). Tài liệu học tập về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Climate Learning Platform.
2. Báo Nông Nghiệp Việt Nam. (2023, ngày 10 tháng 10). Giảm phát thải khí nhà kính để ngành chăn nuôi phát triển bền vững. Nhà Chăn Nuôi.
3. OECD. (2023). Báo cáo kinh tế của OECD: Việt Nam 2023. OECD iLibrary.