Lãnh đạo doanh nghiệp trước cơn sóng AI: Thay đổi tư duy, xây dựng văn hóa, tối ưu hiệu quả

1. Làm việc chủ động với AI – AI-First: Nền tảng cho chuyển đổi số hiệu quả

Lãnh đạo doanh nghiệp cần hiểu rõ: làm việc chủ động với AI không chỉ là việc áp dụng công nghệ vào một vài quy trình, mà là một cách tiếp cận chiến lược, trong đó AI được đặt làm trung tâm của mọi quyết định và hoạt động (AI-First). Đối với các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực BFSI, nơi dữ liệu giao dịch phức tạp đòi hỏi phân tích nhanh chóng, hay Logistics, nơi tối ưu hóa chuỗi cung ứng là yếu tố sống còn, cách tiếp cận này mang lại khả năng vượt trội trong việc dự đoán xu hướng, tự động hóa quy trình và tối ưu hóa nguồn lực.

​So với cách làm truyền thống – vốn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm con người và các phương pháp thủ công – việc chủ động ứng dụng AI tận dụng sức mạnh của dữ liệu lớn (big data) và các thuật toán thông minh để đưa ra quyết định chính xác hơn, nhanh hơn.

Ví dụ, trong ngành Logistics, thay vì chỉ dựa vào lịch sử để lập kế hoạch vận chuyển, AI có thể dự đoán tắc nghẽn giao thông theo thời gian thực, giúp giảm chi phí vận hành đáng kể. Theo Mckinsey, việc ứng dụng AI trong chuỗi cung ứng có thể giảm chi phí vận hành từ 10-20% nhờ các quyết định dựa trên dữ liệu và tối ưu hóa thời gian thực.⁽¹⁾

Trong ngành Dược phẩm, AI hỗ trợ phân tích dữ liệu lâm sàng, giúp rút ngắn thời gian phát triển thuốc mới. Theo ICT Vietnam, các thử nghiệm lâm sàng có sự hỗ trợ của AI có thể rút ngắn thời gian phát triển thuốc tới 40%.⁽²⁾

Minh chứng từ nghiên cứu

​Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) có thể tạo ra khoảng cách hiệu suất đáng kể giữa các doanh nghiệp tiên phong và những doanh nghiệp chậm chạp trong việc áp dụng công nghệ này.

Báo cáo của IDC dự đoán rằng đến năm 2026, 20% hoạt động công nghiệp ở châu Á sẽ sử dụng AI và Machine Learning cho các hệ thống dựa trên thị giác cũng như các quy trình robot và tự động hóa, nhằm đạt hiệu quả cao hơn, giảm thời gian ngừng hoạt động và cải thiện an toàn lao động.⁽³⁾

Tại Việt Nam, theo báo cáo Chỉ số xu hướng công việc 2023, các doanh nghiệp đang ưu tiên tăng năng suất lao động thông qua việc ứng dụng AI, thay vì giảm số lượng nhân sự.⁽⁴⁾

Làm việc chủ động với AI không chỉ là một xu hướng tạm thời, mà là bước đi bắt buộc để các doanh nghiệp lớn khai thác toàn diện sức mạnh của công nghệ trong kỷ nguyên số. Lãnh đạo cần hiểu rằng, nếu không chủ động thay đổi ngay hôm nay, tổ chức sẽ sớm bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua cạnh tranh khốc liệt.

2. AI cho lãnh đạo doanh nghiệp – Chìa khóa kích hoạt thành công AI trong tổ chức

​Lãnh đạo cấp cao không chỉ định hướng chiến lược mà còn đóng vai trò như “ngọn hải đăng” truyền cảm hứng cho toàn tổ chức. Trong các ngành như Sản xuất, nơi tối ưu hóa quy trình khai thác đòi hỏi đầu tư lớn vào AI, hay Sản xuất, nơi dây chuyền cần được tự động hóa để tăng hiệu suất, sự cam kết từ C-level là yếu tố quyết định để vượt qua rào cản nội bộ – từ tâm lý e ngại thay đổi của nhân viên đến khó khăn trong việc phân bổ nguồn lực.​

Tuy nhiên, thực tế tại nhiều doanh nghiệp lớn cho thấy lãnh đạo vẫn chưa thực sự sẵn sàng. Theo khảo sát của IBM năm 2024, 54% doanh nghiệp tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương kỳ vọng AI sẽ giúp tăng trưởng doanh thu, nhưng nhiều tổ chức vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và chưa tối đa hóa được tác động từ các khoản đầu tư vào công nghệ này. Điều này cho thấy sự thiếu tự tin và cam kết từ lãnh đạo cấp cao, dẫn đến việc nhiều dự án AI bị đình trệ ở giai đoạn thử nghiệm và thiếu sự hỗ trợ mạnh mẽ từ tầng quản lý cao nhất.⁽⁵⁾

Ví dụ thực tế

McKinsey chỉ ra rằng: “Một trong những yếu tố có mối tương quan mạnh nhất với lợi nhuận từ AI là việc CEO trực tiếp tham gia vào quản trị AI” – bao gồm định hướng chiến lược, thiết lập cơ chế giám sát và đảm bảo AI được triển khai có trách nhiệm trong toàn tổ chức. Điều này cho thấy rằng, AI không còn là bài toán riêng của công nghệ, mà là ưu tiên chiến lược đòi hỏi cam kết từ cấp cao nhất.⁽⁶⁾

Minh chứng rõ nét là tập đoàn Siemens, nơi CEO Roland Busch trực tiếp thúc đẩy chiến lược số hóa và AI trong toàn bộ hệ sinh thái sản xuất. Siemens đã xây dựng mô hình “Smart Factory” tại Amberg (Đức), ứng dụng AI để tăng độ chính xác sản phẩm lên đến 99% và năng suất gấp 10 lần so với trước đó.⁽⁷⁾

Hướng dẫn thực tiễn cho lãnh đạo

• Đào tạo nhận thức về AI: Tham gia các khóa học hoặc hội thảo chuyên sâu để hiểu rõ tiềm năng và giới hạn của AI.
• Thúc đẩy đội ngũ: Khuyến khích nhân viên ứng dụng AI trong công việc hàng ngày, từ phân tích dữ liệu đến lập báo cáo tự động.
• Đặt KPI cụ thể: Liên kết mục tiêu chuyển đổi số với các chỉ số đo lường rõ ràng như giảm thời gian xử lý, tăng doanh thu, hoặc cải thiện trải nghiệm khách hàng.

Lãnh đạo không chỉ cần hiểu về AI, mà phải chủ động sử dụng nó như một công cụ quản trị để truyền cảm hứng và dẫn dắt tổ chức tiến lên phía trước.

3. Quy trình ứng dụng AI bài bản – Biến AI thành giá trị thực tiễn qua AI Playbook

Ứng dụng AI không phải là việc mua sắm công nghệ và chờ đợi phép màu. Một quy trình bài bản (AI Playbook) giúp doanh nghiệp tránh lãng phí nguồn lực, đảm bảo AI mang lại giá trị thực tiễn thay vì chỉ là một “dự án thí điểm”. Trong các ngành như Dược phẩm, nơi độ chính xác trong nghiên cứu là yếu tố sống còn, hay BFSI, nơi tuân thủ quy định pháp lý được đặt lên hàng đầu, một quy trình chuẩn là nền tảng để thành công.

Mẫu quy trình ứng dụng AI (Tham khảo từ FPT Digital):

• Xác định mục tiêu cụ thể: Xác định vấn đề cần giải quyết, ví dụ: tối ưu chuỗi cung ứng trong Logistics hay dự đoán rủi ro tín dụng trong BFSI.
• Đào tạo và trang bị kỹ năng: Tổ chức các chương trình thực tế để nhân viên nắm bắt tư duy và công cụ AI.
• Thiết lập nguyên tắc sử dụng: Đảm bảo AI được triển khai minh bạch, hiệu quả và tuân thủ các quy định pháp lý như GDPR hoặc Luật An ninh mạng Việt Nam.
• Thử nghiệm và điều chỉnh liên tục: Triển khai thí điểm trên quy mô nhỏ, đo lường kết quả và tinh chỉnh để tối ưu hóa hiệu quả.

Ví dụ minh họa

​Trong quá trình phát triển vắc-xin COVID-19, Pfizer đã sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tăng tốc độ phân tích dữ liệu và tối ưu hóa các thử nghiệm lâm sàng. Cụ thể, AI giúp giảm thời gian “làm sạch” dữ liệu sau mỗi giai đoạn thử nghiệm từ hơn 30 ngày xuống chỉ còn vài ngày, qua đó đẩy nhanh tiến độ phát triển vắc-xin.⁽⁸⁾

JPMorgan đã phát triển một bộ công cụ AI nội bộ, được gọi là LLM Suite, nhằm hỗ trợ 200.000 nhân viên trong việc nâng cao hiệu suất công việc. Bộ công cụ này giúp tinh chỉnh các bài thuyết trình và cải thiện quy trình làm việc hàng ngày.⁽⁹⁾

Trước khi triển khai rộng rãi, JPMorgan tiến hành thử nghiệm nội bộ với sự tham gia của các nhân viên chủ chốt để đánh giá hiệu quả và tính khả thi của công cụ AI. Quá trình này giúp xác định và khắc phục các vấn đề tiềm ẩn trước khi áp dụng trên quy mô lớn.

Một quy trình rõ ràng không chỉ giúp lãnh đạo kiểm soát tiến độ mà còn tạo nền tảng để mở rộng ứng dụng AI sang các bộ phận khác trong tổ chức.

4. Xây dựng văn hóa AI – Khi AI trở thành ADN của doanh nghiệp

Văn hóa AI là trạng thái mà mọi nhân viên – từ lãnh đạo đến nhân sự cấp cơ sở – đều coi AI là một phần không thể thiếu trong công việc hàng ngày. Trong các ngành như Sản xuất, nơi dây chuyền cần được tối ưu liên tục, hay Logistics, nơi thời gian giao hàng quyết định sự hài lòng của khách hàng, văn hóa AI giúp phá bỏ rào cản tâm lý, khuyến khích sáng tạo và nâng cao hiệu quả.

Cách xây dựng văn hóa AI hiệu quả

• Cam kết từ lãnh đạo: Lãnh đạo cần trực tiếp sử dụng AI trong quản trị để làm gương, từ việc phân tích dữ liệu đến ra quyết định chiến lược.
• Tổ chức sự kiện sáng tạo: Các cuộc thi như AI Hackathon không chỉ tạo động lực mà còn khơi dậy những ý tưởng đột phá từ đội ngũ nhân viên.
• Chia sẻ câu chuyện thành công: Lan tỏa những ví dụ thực tế về cách AI cải thiện công việc, từ tiết kiệm thời gian đến tăng doanh thu.

Dẫn chứng thực tế

Microsoft đã xây dựng văn hóa đổi mới bằng cách áp dụng chiến lược “AI-First” trên toàn bộ hoạt động của mình. Công ty khuyến khích nhân viên sử dụng AI để giải quyết vấn đề, nâng cao năng suất và tạo ra các giải pháp mới cho khách hàng. Bằng cách tích hợp AI vào các sản phẩm cốt lõi như Microsoft Office và Azure, và cung cấp các công cụ AI cho tất cả nhân viên, Microsoft đã định vị mình là một nhà lãnh đạo trong đổi mới dựa trên AI.⁽¹⁰⁾

FPT Retail – công ty sở hữu chuỗi bán lẻ FPT Shop, FPT Long Châu – là ví dụ tiêu biểu trong việc quy trình hóa và lan tỏa văn hóa AI toàn doanh nghiệp. Với sự hỗ trợ của FPT Digital, công ty đã tổ chức các buổi đào tạo AI cho lãnh đạo và nhân viên, hình thành đội ngũ nòng cốt và danh sách sáng kiến AI thực tế với tư duy AI-first – ứng dụng AI mọi lúc mọi nơi khi có thể.

Trong 4 tuần, doanh nghiệp xây dựng AI Playbook, chuẩn hóa cách tiếp cận và triển khai AI trong các hoạt động như quản lý tồn kho, tư vấn thuốc, dự báo nhu cầu. Nhờ đó, hiệu suất vận hành được nâng cao, trải nghiệm khách hàng cải thiện rõ rệt.⁽¹¹⁾

Khi AI trở thành một phần ADN của doanh nghiệp, tổ chức không chỉ thích nghi mà còn dẫn đầu trong kỷ nguyên số.

5. Đánh giá hiệu quả ứng dụng AI – Đo lường giá trị thực

Đo lường hiệu quả không chỉ giúp lãnh đạo đánh giá mức độ thành công của các dự án AI, mà còn cung cấp dữ liệu để điều chỉnh chiến lược trong tương lai. Trong các ngành như Dầu khí hay BFSI, nơi chi phí triển khai AI thường rất lớn, việc đo lường là cách duy nhất để đảm bảo đầu tư mang lại lợi ích thực sự.

Các chỉ số KPI quan trọng

• Năng suất lao động: So sánh hiệu suất trước và sau khi áp dụng AI, ví dụ: số lượng giao dịch được xử lý trong BFSI.
• Thời gian tiết kiệm: Đánh giá mức độ tự động hóa, như giảm thời gian lập kế hoạch trong Logistics.
• ROI (Tỷ suất hoàn vốn): Tính toán lợi nhuận từ các dự án AI so với chi phí đầu tư ban đầu.

Ví dụ thực tế

Trung tâm Y tế Area 25 ở Lilongwe, Malawi, sử dụng phần mềm giám sát thai nhi dựa trên AI. Trong ba năm, tỷ lệ thai chết lưu và tử vong sơ sinh giảm 82%, nhờ phát hiện sớm dấu hiệu nguy hiểm và can thiệp kịp thời.⁽¹²⁾

Đo lường không chỉ là con số, mà là công cụ để lãnh đạo khẳng định giá trị thực tế của AI và định hướng chiến lược dài hạn.

AI không còn là một lựa chọn xa xỉ, mà là yếu tố quyết định sự sống còn của doanh nghiệp trong tương lai. Làm việc chủ động với AI, lãnh đạo tiên phong ứng dụng công nghệ, xây dựng quy trình bài bản, phát triển văn hóa AI bền vững, và đo lường hiệu quả rõ ràng là 5 trụ cột để các tổ chức vươn lên dẫn đầu.

Reference:

1. McKinsey & Company. (n.d.). Succeeding in the AI supply chain revolution.
2. ICT Vietnam. (2024, February 1). AI đang thay đổi lĩnh vực phát triển lâm sàng như thế nào.
3. Smart Industry Vietnam. (2024, March 15). IDC: Tương lai của hoạt động APEJ vào năm 2024.
4. Báo Thời Đại. (2023, December 27). Trước áp lực AI, doanh nghiệp ưu tiên tăng năng suất lao động thay vì giảm số lượng.
5. VnReview. (2024, February 21). IBM ra báo cáo về triển vọng AI tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương năm 2025: 54% doanh nghiệp kỳ vọng AI giúp tăng trưởng doanh thu.
6. McKinsey & Company. (n.d.). The state of AI.
7. Teradata Insights. (2019, July 8). Revolution on the Siemens factory floor. Forbes.
8. Pfizer. (n.d.). How a novel incubation sandbox helped speed up data analysis in Pfizer’s COVID-19 vaccine trial.
9. Janakiram, M. S. V. (2024, July 30). JPMorgan Chase leads AI revolution in finance with launch of LLM suite. Forbes
10. iiinigence. (2023, December 20). AI innovation culture: Why it matters and how companies are embracing it.
11. CafeF. (2024, March 25). FPT Retail chạy nước rút AI: Từ cửa hàng truyền thống đến hệ sinh thái AI-first.
12. The Guardian. (2024, December 6). How AI monitoring is cutting stillbirths and neonatal deaths in a clinic in Malawi.