Thuế Carbon là gì (Carbon Tax là gì)? Thực trạng thuế Carbon tại Việt Nam và EU đánh thuế Carbon

1. Thuế Carbon là gì? (Carbon Tax là gì?)

Thuế carbon là một khoản thuế áp dụng trên lượng khí CO₂ mà một doanh nghiệp hoặc cá nhân phát thải vào môi trường. Mục tiêu chính của thuế này là khuyến khích các thực thể giảm thiểu phát thải bằng cách tăng chi phí liên quan đến việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch và các hoạt động gây ô nhiễm khác.

Các loại thuế carbon có thể được áp dụng trực tiếp (dựa trên lượng phát thải CO₂ đo lường được) hoặc gián tiếp (thông qua thuế nhiên liệu). Theo một báo cáo của Ngân hàng Thế giới, khoảng 46 quốc gia trên thế giới đã áp dụng các biện pháp định giá carbon (bao gồm thuế carbon và hệ thống mua bán tín chỉ carbon), với mức giá dao động từ 0.46 đến hơn 167 USD/tấn CO₂, tùy thuộc vào từng khu vực.⁽¹⁾

Ngoài ra, cơ chế thuế carbon không chỉ giúp giảm phát thải mà còn mang lại nguồn thu cho ngân sách nhà nước, được sử dụng để đầu tư vào các dự án phát triển bền vững và công nghệ xanh. Đây là lý do tại sao thuế carbon được xem là một công cụ “hai trong một” – vừa bảo vệ môi trường vừa thúc đẩy kinh tế.

2. Thực trạng Thuế Carbon là gì ở Việt Nam

Việt Nam đang trong giai đoạn triển khai các biện pháp giảm phát thải nhằm thực hiện cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, được đưa ra tại Hội nghị COP26. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, các biện pháp định giá carbon tại Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn sơ khởi. Theo Trung tâm WTO và Hội nhập, hiện Việt Nam chưa có cơ chế thuế carbon chính thức, nhưng đã đưa ra các sáng kiến, như việc thí điểm thị trường tín chỉ carbon và áp dụng phí bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu hóa thạch.⁽²⁾

Theo các báo cáo từ Ngân hàng Thế giới và các tổ chức quốc tế, lượng phát thải khí nhà kính của Việt Nam đã tăng đáng kể trong những năm qua, với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Từ năm 2000 đến 2018, lượng phát thải bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng từ 0,79 tấn lên 3,81 tấn CO₂ tương đương mỗi năm.⁽³⁾ Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc định giá carbon để thúc đẩy các doanh nghiệp chuyển đổi sang sản xuất xanh và giảm thiểu tác động môi trường.

Tuy nhiên, một số thách thức lớn vẫn tồn tại, bao gồm:

• Thiếu khung pháp lý rõ ràng: Các quy định về thuế carbon và thị trường tín chỉ carbon vẫn chưa được hoàn thiện.
• Chi phí đầu tư lớn: Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam cho rằng việc đầu tư vào công nghệ giảm phát thải sẽ làm tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh.

3. Thuế Carbon ở Châu Âu và thực trạng EU đánh thuế Carbon

Liên minh Châu Âu (EU) là một trong những khu vực tiên phong trong việc triển khai thuế carbon. Chính sách Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của EU đã chính thức được thông qua và bắt đầu giai đoạn thử nghiệm từ tháng 10/2023. Theo CBAM, các nhà nhập khẩu hàng hóa vào EU sẽ phải khai báo lượng phát thải CO₂ liên quan đến sản phẩm của mình và nộp thuế carbon tương ứng từ năm 2026 (European Commission).

Hiện tại, CBAM đang áp dụng đối với các ngành công nghiệp có mức phát thải cao, như thép, xi măng, nhôm, phân bón và điện. Điều này đặc biệt ảnh hưởng đến các doanh nghiệp xuất khẩu từ Việt Nam, nơi có nhiều ngành sản xuất phụ thuộc vào nguyên liệu hóa thạch. Theo một báo cáo từ VnEconomy, bốn ngành lớn tại Việt Nam, gồm thép, xi măng, phân bón và nhôm, có thể đối mặt với các chi phí bổ sung từ CBAM lên tới hàng triệu USD mỗi năm⁽⁴⁾

Mặc dù chính sách này đặt ra nhiều thách thức, nó cũng mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp áp dụng các giải pháp giảm phát thải để đáp ứng tiêu chuẩn của EU và duy trì khả năng cạnh tranh. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu đầu tư vào công nghệ sản xuất xanh, chẳng hạn như sử dụng năng lượng tái tạo và cải tiến quy trình để giảm lượng CO₂ phát thải.

4. Lợi ích và Thách thức khi áp dụng Thuế Carbon là gì?

Trong thời đại mà tính bền vững trở thành trọng tâm trong các chiến lược kinh doanh, thuế carbon được xem là một trong những công cụ mạnh mẽ để điều chỉnh hành vi và thúc đẩy chuyển đổi xanh. Tuy nhiên, việc áp dụng thuế carbon cũng mang đến nhiều cơ hội và thách thức cho các doanh nghiệp, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.

Theo Báo cáo “Carbon Pricing Leadership Coalition” của Ngân hàng Thế giới, khoảng 24% lượng phát thải toàn cầu hiện đang được định giá thông qua các chính sách thuế carbon hoặc hệ thống giao dịch phát thải.⁽⁵⁾ Mức giá carbon toàn cầu trung bình được khuyến nghị là từ 50–100 USD/tấn CO₂ vào năm 2030 để đạt được mục tiêu của Thỏa thuận Paris.⁽⁶⁾

Đây là áp lực lớn nhưng đồng thời là cơ hội để các doanh nghiệp đẩy nhanh việc cải tiến quy trình sản xuất, giảm phát thải và tạo ra giá trị bền vững.

Lợi ích khi áp dụng thuế Carbon:

• Giảm phát thải khí nhà kính: Thuế carbon tạo động lực kinh tế để các doanh nghiệp và cá nhân giảm thiểu sử dụng nhiên liệu hóa thạch, từ đó giảm lượng CO₂ phát thải vào môi trường. Tại Thuỵ Điển, việc áp dụng thuế carbon từ năm 1991 với mức thuế hiện tại lên đến 126 USD/tấn CO₂ đã giúp nước này giảm 27% lượng phát thải trong khi GDP vẫn tăng trưởng hơn 50% từ năm 1990 đến 2019.⁽⁷⁾

• Khuyến khích phát triển công nghệ xanh: Việc tăng chi phí liên quan đến phát thải thúc đẩy các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và triển khai các công nghệ sạch, năng lượng tái tạo.
• Tăng nguồn thu ngân sách: Thuế carbon cung cấp một nguồn thu mới cho ngân sách nhà nước, có thể được sử dụng để đầu tư vào các dự án bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Thách thức khi áp dụng Carbon Tax

• Tăng chi phí sản xuất: Đối với các doanh nghiệp, đặc biệt trong các ngành công nghiệp nặng, thuế carbon có thể làm tăng đáng kể chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến lợi nhuận.
• Cạnh tranh quốc tế: Các doanh nghiệp xuất khẩu có thể gặp khó khăn khi phải cạnh tranh với các đối thủ từ những quốc gia không áp dụng thuế carbon hoặc có chính sách môi trường lỏng lẻo hơn.
• Phức tạp trong quản lý: Việc tính toán và báo cáo lượng phát thải để tuân thủ các quy định về thuế carbon đòi hỏi hệ thống quản lý chặt chẽ và có thể tăng gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp.

5. Những điều doanh nghiệp cần làm khí áp dụng thuế Carbon là gì

Trước những thách thức từ các chính sách thuế carbon, các doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc. Việc chủ động thích ứng với các quy định mới không chỉ giúp doanh nghiệp đảm bảo tuân thủ mà còn mở ra cơ hội nâng cao uy tín thương hiệu, phát triển bền vững và cải thiện khả năng cạnh tranh.

Theo Báo cáo Phát triển Bền vững dành cho Lãnh đạo Cấp cao (CxO) năm 2023 của Deloitte, việc giảm phát thải không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn mang lại lợi ích kinh tế dài hạn.

Gần 75% các lãnh đạo doanh nghiệp cho biết tổ chức của họ đã tăng đầu tư vào các giải pháp phát triển bền vững, trong đó tập trung vào giảm thiểu lượng khí nhà kính. Bên cạnh đó, 84% các lãnh đạo đồng ý rằng tăng trưởng kinh tế và mục tiêu về biến đổi khí hậu có thể đạt được song song, nhấn mạnh vai trò của các giải pháp giảm phát thải trong việc cân bằng giữa phát triển bền vững và hiệu quả tài chính.⁽⁸⁾

Để thích ứng hiệu quả, doanh nghiệp cần tập trung vào những hành động sau:

• Đánh giá lượng phát thải hiện tại: Xác định chính xác lượng CO₂ phát thải trong quá trình sản xuất để có cơ sở xây dựng kế hoạch giảm thiểu. Các công cụ như hệ thống đo lường carbon (Carbon Footprint Calculators) có thể hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tính toán lượng phát thải một cách chính xác.
• Đầu tư vào công nghệ sạch: Nghiên cứu và áp dụng các giải pháp công nghệ giúp giảm phát thải, như sử dụng năng lượng tái tạo, cải tiến quy trình sản xuất. Ví dụ, việc đầu tư vào năng lượng mặt trời hoặc hệ thống sản xuất tuần hoàn đã giúp nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam tiết kiệm từ 20–30% chi phí năng lượng hàng năm.
• Đào tạo nhân viên: Nâng cao nhận thức và kỹ năng của nhân viên về các biện pháp giảm thiểu phát thải và tuân thủ quy định môi trường. Đội ngũ nhân viên được đào tạo tốt sẽ là nguồn lực quan trọng giúp doanh nghiệp thực thi các kế hoạch chuyển đổi xanh.
• Theo dõi và cập nhật chính sách: Liên tục cập nhật thông tin về các chính sách thuế carbon trong và ngoài nước để điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp. Việc tham gia các hội thảo chuyên đề và kết nối với các tổ chức tư vấn uy tín có thể giúp doanh nghiệp đi trước trong việc dự đoán và chuẩn bị.

Tổng kết lại, Thuế carbon là gì? Thuế carbon là một công cụ quan trọng trong nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu trên toàn cầu. Đối với các doanh nghiệp, việc hiểu rõ và thích ứng với các chính sách thuế carbon không chỉ giúp tuân thủ quy định pháp luật mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững.

Reference:

1. World Bank. (n.d.). Carbon pricing dashboard: Compliance price
2. Trung tâm WTO và Hội nhập. (n.d.). Dự kiến ảnh hưởng của CBAM tới xuất khẩu Việt Nam
3. World Bank. (2022, July 1). New World Bank Group report proposes path for Vietnam to address climate risks while sustaining robust economic growth
4. VnEconomy. (n.d.). 4 ngành sẽ chịu tác động mạnh từ CBAM khi xuất khẩu vào EU
5. World Bank. (2024, May 21). Global carbon pricing revenues top a record $100 billion
6. World Bank. (2019). State and trends of carbon pricing 2019
7. Tax Foundation. (n.d.). Sweden carbon tax revenue and greenhouse gas emissions.
8. Thời báo Tài chính Việt Nam. (n.d.). Đa số các tổ chức tăng đầu tư vào phát triển bền vững trong năm qua.