Trước yêu cầu cấp thiết về tăng trưởng xanh, giảm phát thải và phát triển bền vững, ngành ngân hàng đang dần khẳng định vai trò là động lực dẫn dắt dòng vốn xanh và thúc đẩy chuyển đổi ESG lan tỏa sâu rộng trong nền kinh tế. Chia sẻ tại tọa đàm “Xu hướng ESG và tài chính xanh: Cơ hội và thách thức với ngành ngân hàng” thuộc khuôn khổ lễ ký kết hợp tác giữa VPBank và ACCA diễn ra cuối tháng 10, bà Trương Minh Trang – Giám đốc Khối Nghiệp vụ Doanh nghiệp FPT Digital, Tập đoàn FPT khẳng định dữ liệu và công nghệ chính là hai yếu tố then chốt để ngân hàng chuyển đổi ESG một cách thực chất, minh bạch và hiệu quả.
Trong khuôn khổ lễ ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác phát triển nguồn nhân lực giữa Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank) và Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA Việt Nam) diễn ra vào cuối tháng 10 tại Hà Nội, phiên thảo luận chuyên đề với chủ đề “Xu hướng ESG và tài chính xanh: Cơ hội và thách thức với ngành ngân hàng” đã được tổ chức nhằm trao đổi về cơ hội, thách thức và định hướng triển khai ESG một cách thực chất, từ đó đưa ESG trở thành động lực tăng trưởng bền vững của ngành ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn tới.
Phiên thảo luận gồm đại diện từ bốn nhóm chủ thể gồm tổ chức nghề nghiệp quốc tế, ngân hàng thương mại, doanh nghiệp tư vấn – kiểm toán và đơn vị công nghệ – dữ liệu. Các diễn giả đã cùng phân tích những yêu cầu mới đặt ra đối với hệ thống tài chính trong quá trình chuyển đổi xanh, đồng thời nhận diện các rào cản hiện hữu – đặc biệt là bài toán dữ liệu ESG, vốn được xem là nền tảng cho mọi chiến lược hành động, nhưng vẫn còn phân tán, thiếu chuẩn hóa và chưa được vận hành hiệu quả tại nhiều tổ chức tài chính trong nước.
Tích hợp ESG và chuyển đổi số: Hướng đi chiến lược để ngân hàng Việt tăng trưởng bền vững
Tại phiên thảo luận, bà Trương Minh Trang – Giám đốc Khối Nghiệp vụ Doanh nghiệp FPT Digital, Tập đoàn FPT nhấn mạnh rằng ESG và chuyển đổi số không phải hai lộ trình tách biệt. ESG đặt ra yêu cầu về dữ liệu minh bạch và cơ chế giám sát, trong khi chuyển đổi số mang đến nền tảng, công cụ và khả năng tự động hóa để hiện thực hóa các yêu cầu đó trong vận hành. Điều quan trọng không chỉ là xác định mục tiêu bền vững, mà là cách ngân hàng biến dữ liệu thành cơ sở ra quyết định và hành động nhất quán.
Theo bà Trang, điểm mấu chốt trong hành trình ESG không nằm ở việc lựa chọn theo tiêu chuẩn, mà là khả năng “biến dữ liệu thành hành động”. Các bộ chỉ tiêu ESG đòi hỏi khối lượng lớn thông tin cả định lượng và định tính, trong khi thực tế tại phần lớn ngân hàng hiện nay, dữ liệu vẫn đang nằm rải rác ở nhiều hệ thống, định dạng và đơn vị đo lường khác nhau, gây khó khăn cho việc tổng hợp, đối chiếu và công bố báo cáo. Thách thức không chỉ là kỹ thuật mà còn đến từ cách quản trị dữ liệu. Thiếu một chiến lược dữ liệu rõ ràng sẽ khiến các tổ chức rơi vào thế bị động trong việc phản hồi yêu cầu từ các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và khách hàng về tính minh bạch ESG.
Từ góc nhìn ngân hàng, bà Nguyễn Thị Thanh Nga – Trưởng phòng cao cấp Khối Nguồn vốn và Thị trường tài chính tại VPBank – chia sẻ thực tế triển khai ESG cho thấy những thách thức không nhỏ về dữ liệu, đặc biệt khi phải quản lý ESG cho toàn bộ danh mục khách hàng, từ tập đoàn lớn đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Với doanh nghiệp lớn, dữ liệu ESG thường đã được công bố theo yêu cầu pháp lý, tuy nhiên mức độ kỹ thuật phức tạp và sự đa dạng chỉ số buộc ngân hàng phải trực tiếp làm việc để thu thập đủ thông tin. Còn với các SME, khó khăn lại nằm ở chỗ họ chưa có bộ phận ESG chuyên trách, thiếu nhận thức về tầm quan trọng của dữ liệu bền vững, thậm chí nhiều chủ doanh nghiệp vừa vận hành, vừa làm tài chính khiến việc đáp ứng các yêu cầu từ ngân hàng là điều không dễ dàng. “Điều này làm tăng khối lượng công việc, kéo dài thời gian xử lý hồ sơ và ảnh hưởng đến tốc độ phục vụ khách hàng,” bà Nga cho biết.
Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết về các giải pháp công nghệ giúp ngân hàng thu thập, xử lý và chuẩn hóa dữ liệu ESG một cách hệ thống, giảm tải cho đội ngũ vận hành và nâng cao hiệu quả đánh giá tín dụng theo hướng phát triển bền vững.
Đại diện FPT Digital cho rằng để giải quyết thách thức này một cách bền vững, ngân hàng cần xây dựng nền tảng dữ liệu ESG tập trung – cho phép thu thập, chuẩn hóa và tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau. Nền tảng này không chỉ phục vụ mục đích báo cáo mà còn hỗ trợ phân tích rủi ro ESG, giám sát danh mục đầu tư, đưa ra cảnh báo sớm để ngân hàng chủ động ứng phó và hỗ trợ ra quyết định chiến lược.
FPT Digital đề xuất mô hình “hai lớp” cho quản trị dữ liệu ESG hiệu quả tại các ngân hàng
Với kinh nghiệm triển khai chiến lược ESG với nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước, FPT Digital đề xuất cách tiếp cận “hai lớp” để xử lý bài toán này. Trước hết, các doanh nghiệp cần thiết lập lớp quản trị dữ liệu với hệ thống chính sách, quy trình, định nghĩa dữ liệu và phân quyền thu thập từ các phòng ban, chi nhánh. Tiếp theo là lớp công cụ, gồm ba tầng công nghệ: nền tảng dữ liệu tập trung (data platform), các phần mềm ứng dụng báo cáo và cuối cùng là tầng phân tích nâng cao ứng dụng AI để phát hiện rủi ro, tự động đánh giá tín dụng xanh, và đưa ra khuyến nghị chiến lược. “Công nghệ chỉ phát huy giá trị khi dữ liệu đã được chuẩn hóa và có thể truy xuất. Vì thế, muốn chuyển từ ‘đo lường ESG’ sang ‘hành động theo ESG’, tổ chức phải bắt đầu từ chính bài toán dữ liệu,” bà Trang nhấn mạnh.
FPT Digital hiện đang cung cấp các giải pháp hỗ trợ quản trị rủi ro ESG cho ngân hàng thông qua ba cấu phần chính: xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rủi ro, thiết kế kịch bản mô phỏng tác động và triển khai hệ thống cảnh báo sớm dựa trên dữ liệu phân tích. Đặc biệt, các công cụ phân tích nâng cao như AI và Big Data cho phép ngân hàng phát hiện sớm các nguy cơ từ danh mục đầu tư, xác định rủi ro gián tiếp liên quan đến phát thải hoặc vi phạm tiêu chuẩn ESG, từ đó đưa ra biện pháp xử lý kịp thời.
“Để xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu ESG toàn diện, trước hết cần thiết lập nền tảng quản trị dữ liệu vững chắc, đi kèm với hệ thống lưu trữ tập trung và các ứng dụng phần mềm cho phép khai thác hiệu quả dữ liệu trong vận hành thực tế. Khi dữ liệu đã được thu thập đầy đủ, chuẩn hóa và kiểm soát chặt chẽ, các công cụ phân tích nâng cao như AI hay mô hình dự báo mới có thể phát huy tối đa giá trị. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết vẫn là dữ liệu đầu vào – nếu không có sẵn hoặc không đảm bảo chất lượng, toàn bộ hệ thống phía sau sẽ không thể vận hành hiệu quả. Ngân hàng làm chủ dữ liệu ESG sẽ là ngân hàng dẫn dắt chuyển đổi bền vững”, bà Trang chia sẻ.
Vấn đề không nằm ở việc ngân hàng có dữ liệu hay không. Hầu hết ngân hàng đều có rất nhiều dữ liệu. Thách thức nằm ở chỗ dữ liệu bị chia cắt theo cấu trúc tổ chức và quy trình lịch sử: mỗi phòng ban lưu trữ theo một chuẩn khác nhau, mỗi hệ thống sử dụng một cách diễn giải riêng. Kế toán có một con số, rủi ro có một cách hiểu, tín dụng có một bộ tiêu chí, còn báo cáo phát triển bền vững lại cần tổng hợp toàn bộ. Khi không có một ngôn ngữ dữ liệu thống nhất, việc tổng hợp và đối chiếu chỉ tiêu ESG trở thành quá trình thủ công nặng nề, dễ sai lệch và khó đảm bảo tính truy xuất.
Trong thực tế triển khai ESG, đây chính là điểm nghẽn lớn nhất. Bởi một cam kết bền vững không thể được đo lường nếu dữ liệu không có khả năng truy xuất, và một chiến lược xanh không thể được triển khai nếu dữ liệu không chảy thông suốt đến nơi ra quyết định.
Khi nền tảng dữ liệu được chuẩn hóa, điều thay đổi không chỉ là tốc độ lập báo cáo; mà là cách tổ chức vận hành và tư duy ra quyết định:
- Khi dữ liệu được kết nối, rủi ro có thể được giám sát theo thời gian thực.
- Khi dữ liệu đủ sâu, chính sách tín dụng có thể được tinh chỉnh theo mức độ phát thải của từng ngành.
- Khi dữ liệu minh bạch, văn hóa bền vững không phải được tuyên truyền, mà được thực thi một cách tự nhiên trong quy trình làm việc hàng ngày.
Bà Trương Minh Trang nhấn mạnh: “Dữ liệu không chỉ để báo cáo. Dữ liệu là nền tảng để ngân hàng hành động.”
Kết thúc tọa đàm, các chuyên gia đều hướng đến một thông điệp thống nhất, nhấn mạnh rằng ESG trong ngành ngân hàng hiện đã từng bước trở thành một cấu phần trọng yếu trong chiến lược vận hành, hiện diện xuyên suốt từ quy trình thẩm định tín dụng, hoạt động quản trị nội bộ cho đến cơ chế công bố thông tin một cách minh bạch và có trách nhiệm.
